jazz blues rock

Επιμέλεια : Πάνος Βέτσικας

“Η μουσική είναι η πνευματική έκφραση του εαυτού μου – της πίστης μου, της γνώσης μου, της ύπαρξης μου. Όταν αισθανθείς τις δυνατότητες της μουσικής, θέλεις να προσφέρεις κάτι πολύ δυνατό στο κόσμο – να ελευθερώσεις την ανθρωπότητα από τις αναστολές της. Θέλω να μιλήσω στη ψυχή τους. ”

Αναφέρετε απλά το όνομα “John Coltrane” και είναι σίγουρό ότι θα προκαλέστε μια βαθιά συναισθηματική ανταπόκριση από οποιοδήποτε φίλο της jazz. Γεννημένος στις 23 του Σεπτέμβρη 1926 στη Νότια Καρολίνα, η ζωή του ήταν πάντα περιτριγυρισμένη από μουσική. Ο πατέρας του τον παρότρυνε να μάθει κλαρινέτο, ενώ στα γυμνασιακά του χρόνια οι μουσικές του επιρροές “μετατοπίστηκαν” προς τον Lester Υoung και τον Johnny Hodges και άρχισε να μελετά άλτο σαξόφωνο. Στη διάρκεια του 2ου παγκοσμίου πολέμου στρατολογήθηκε και υπηρέτησε στην Αμερικάνικη ναυτική μπάντα της Χαβάης.

Μετά τον πόλεμο, έπαιξε τενόρο σαξόφωνο στην ορχήστρα του Eddie Vinson. Είχε δηλώσει τότε: “ Πολλά καινούργια ακούσματα εμφανίστηκαν μπροστά μου. Πολλά πράγματα που έκαναν ο Hawk (o Coleman Hawkins) ή ο Ben (ο Ben Webster) δεν τα καταλάβαινα, αλλά τα ένοιωθα συναισθηματικά”. Πριν συνεργαστεί με τον Dizzy Gillespie, συνεργάστηκε με τον Jimmy Heath, όπου άρχισε να μορφοποιείται το πάθος του για τους πειραματισμούς. Το γεγονός όμως που συντέλεσε τα μέγιστα στη μουσική του εξέλιξη ήταν η συνεργασία του με το κουιντέτο του Miles Davis, το 1958. “ Η μουσική του Miles μ' απελευθερώνει” είχε δηλώσει. Αυτή την εποχή αρχίζει να χρησιμοποιεί μια τεχνική που έγινε γνώση σαν “sheets of sound”, η τεχνική δηλαδή του να παίζει ταυτόχρονα πολλές διαφορετικές νότες. Τότε απέκτησε και το ψευδώνυμο “Trane”. Αφού κατάφερε να απεξαρτηθεί από την μακρόχρονη χρήση αλκοόλ και ναρκωτικών, το 1960 σχηματίζει το δικό του κουαρτέτο με τον πιανίστα McCoy Tyner, τον μπασίστα Jimmy Garrison και τον ντράμερ Elvin Jones.

Με τη προσθήκη “καλεσμένων” - όπως ο Eric Dolphy και ο Pharaoh Sanders - το κουαρτέτο του John Coltrane ηχογράφησε ορισμένη από την πιο εμπνευσμένη και εκφραστική μουσική στη μακρόχρονη ιστορία της jazz. Αριστουργήματα όπως το “My Favorite Things”, “Africa Brass”, “Impressions” έμειναν ιστορικά, ενώ το μνημειώδης “A Love Supreme” μαρτυρεί τη δύναμη, τη δόξα, την αγάπη και τη μοναδικότητα του Θεού. Ο Coltrane αισθανόταν ότι όλοι πρέπει να κάνουμε μια συνειδητή προσπάθεια και να προωθήσουμε αλλαγές και  αυτό ακριβώς επεδίωκε μέσα από τη μουσική του.

Το 1965 αλλάζει δραστικά το συγκρότημα του, προσθέτοντας τον  Pharaoh Sanders στο τενόρο, τον Rashied Ali στα ντραμς και τη δεύτερη γυναίκα του Alice Coltrane στο πιάνο. Μετά από μια πετυχημένη περιοδεία στην Ιαπωνία, άρχισε να απορρίπτει συναυλίες – προφασιζόμενος κούραση- και ένα χρόνο αργότερα, στις 17 Ιουλίου 1967 πεθαίνει από καρκίνο του ήπατος. Αν και ο τρόπος που έπαιζε άλλαζε συνεχώς, κοινή συνισταμένη όλων των εκτελέσεων του ήταν η ένταση στο παίξιμο του. Στις πρώτες ηχογραφήσεις του, φαίνεται να αναζητά το στίγμα και τον προσωπικό του ήχο, που τελικά  βρήκε όταν προσχώρησε στο κουιντέτο του Miles. Η ταχύτητα και η ακρίβεια των εκτελέσεων του ήταν αξιοζήλευτη και αποκτήθηκε μετά από επίμονη εξάσκηση. Ο Lee Konitz δήλωσε ότι “ ο Trane πρέπει να εξασκείται 8 με 10 ώρες την ημέρα για να φτάσει σ' αυτό το επίπεδο τεχνικής ανωτερότητας”.

Ο Coltrane ετοίμασε το έδαφος για την έλευση της avant-garde σκηνής της δεκαετίας του '60 και ήταν ο κυριότερος υποστηρικτής της modal jazz. Αντιπροσωπευτικό του έργο στη κατεύθυνση αυτή είναι το άλμπουμ “Impressions”, όπου οι συνθέσεις είναι απλώς το όχημα και η αφορμή για εκτενείς αυτοσχεδιασμούς, που οφείλονται, κατά ένα μέρος, στην αγάπη του Coltrane για την μουσική της Ανατολής.  Χρησιμοποίησε το σοπράνο σαξόφωνο δίνοντας του ένα καθαρά εξωτικό τόνο, ενώ υποστήριξε την έμπνευση από καλλιτέχνες της Ανατολής, όπως τον Ravi Shankar. Τόσο στην έκταση των αυτοσχεδιασμών του, όσο και στην εξάπλωση της jazz στη κατεύθυνση της world music, η επιρροή του Coltrane είναι αξεπέραστη. Η υποστήριξη του σε λιγότερο γνωστούς και νεώτερους μουσικούς, έθεσε επίσης νέα όρια στη συνεργασία μεταξύ των μουσικών. Γι' αυτό το λόγο ίσως κανένας καλλιτέχνης δεν κυριάρχησε στις μετέπειτα δεκαετίες όσο ο John Coltrane στη δεκαετία του '60.